+τaξη: Η κατάθλιψη σήμερα: «επιδημία» ή σύμπτωμα της εποχής;

Κυριακή 27 Ιανουαρίου 2019

Η κατάθλιψη σήμερα: «επιδημία» ή σύμπτωμα της εποχής;

Αρθρογράφος: Νίκος Μοσχόπουλος
Ψυχίατρος

Λέγεται ότι ο 21ος αιώνας θα είναι ο «αιώνας της κατάθλιψης», μετά τον 20ο που ήταν ο «αιώνας του άγχους». Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε ότι η κατάθλιψη αποτελεί πλέον την πρώτη αιτία πρόκλησης αναπηρίας παγκοσμίως. Δημιουργείται εύκολα λοιπόν η εντύπωση ότι κάποιου είδους «επιδημία» εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο, όπως στο παρελθόν η πανούκλα και η χολέρα. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;

Τι είναι πρώτα απ’ όλα αυτή η κατάθλιψη;

Σύμφωνα με τα σύγχρονα ταξινομικά συστήματα (ICD-10, DSM-5), ως κατάθλιψη ορίζεται η παρουσία «καταθλιπτικής» διάθεσης ή απώλειας του ενδιαφέροντος και της ευχαρίστησης για μια περίοδο τουλάχιστον 2 εβδομάδων. Θα πρέπει να συνοδεύεται από κάποια ακόμα συμπτώματα, όπως η αϋπνία, η μείωση της ενέργειας, η απώλεια βάρους, η αναποφασιστικότητα. Είναι προφανές ότι η περιγραφή είναι αρκετά γενική, μπορεί να συμπεριλάβει μεγάλο αριθμό ανόμοιων μεταξύ τους καταστάσεων, ενώ δεν είναι δυνατόν να αποφύγει το «αναγκαίο κακό» όλων των διαγνώσεων της ψυχιατρικής, ότι εξαρτάται από την υποκειμενική παρατήρηση, κυρίως του ψυχιάτρου. Πολλές φορές δεν είναι καθόλου εύκολο να διακρίνουμε αν η διάθεση κάποιου είναι «καταθλιπτική» ή απλώς «πεσμένη».

Όπως υποστηρίζει ο Αμερικανός καθηγητής ψυχιατρικής Frances Allen, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τη συγγραφή της προηγούμενης έκδοσης του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών (DSM-IV), τα χαλαρά κριτήρια διάγνωσης έχουν οδηγήσει σε μια ψευδή επιδημία «Μείζονος Καταθλιπτικής Διαταραχής», η οποία συχνά δεν είναι στην πραγματικότητα «μείζονα», δεν είναι στην πραγματικότητα «καταθλιπτική», δεν είναι στην πραγματικότητα «διαταραχή».

Η θλίψη δεν είναι ασθένεια

Σύμφωνα με τον ίδιο, η θλίψη δεν είναι συνώνυμη με την ασθένεια, ενώ η δυνατότητά μας να νιώσουμε συναισθηματικό πόνο μάς οδηγεί στο να προσαρμοζόμαστε καλύτερα σε νέες συνθήκες. Η φύση απεχθάνεται την ομοιογένεια και λατρεύει την ποικιλομορφία, ενώ σε μια γεμάτη ζωή χρειάζεται ολόκληρη η παλέτα των συναισθημάτων. Δεν (πρέπει να) υπάρχει μία διάγνωση για κάθε πρόβλημα, ούτε ένα χάπι για κάθε αναποδιά.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, πάνω από 300 εκατομμύρια άτομα στον κόσμο πάσχουν από κατάθλιψη σήμερα, περισσότερα από κάθε άλλη φορά. Όμως, βασιζόμενοι μόνο στα στατιστικά στοιχεία είναι δύσκολο να αποφανθούμε αν έχουν όντως αυξηθεί τα άτομα που είναι θλιμμένα σε σχέση με το παρελθόν, αν αυτό που έχει αυξηθεί είναι η τάση μας να «βλέπουμε» παντού την κατάθλιψη, ή αν έχουν αυξηθεί και τα δύο ταυτόχρονα. Για το λόγο αυτό, θα επιχειρήσω μια διαφορετική προσέγγιση του θέματος.

Η κατάθλιψη στις μέρες μας. Σύγκριση με το παρελθόν

Ακούμε συχνά από μεγαλύτερους στην ηλικία ότι «παλιά οι άνθρωποι ήταν πιο ευτυχισμένοι». Χωρίς να υπάρχει διάθεση ρομαντικής εξιδανίκευσης του παρελθόντος, είναι γενικώς αποδεκτό ότι παλιότερα η ζωή ήταν πιο σκληρή, αλλά ταυτόχρονα πιο απλή. Ο ρόλος του καθενός στην οικογένεια και την κοινωνία ήταν συγκεκριμένος και παγιωμένος, το ίδιο και οι υποχρεώσεις του. Οι όποιες διέξοδοι για διασκέδαση ήταν περιορισμένες και καθορισμένες από την αναγκαιότητα. Οι άνθρωποι τότε ήταν λιγότερο ελεύθεροι, αλλά και λιγότερο προβληματισμένοι. Ζούσαν σε μεγαλύτερη στέρηση, αλλά αντλούσαν ικανοποίηση από μικρά πράγματα, οι δουλειές τους ήταν περισσότερο απαιτητικές σωματικά, αλλά λιγότερο απαιτητικές ψυχικά.

Στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες παρατηρείται οικονομική και πνευματική ανάπτυξη, ενώ ταυτόχρονα αμφισβητούνται όλοι οι παραδοσιακοί ρόλοι, θεσμοί, έννοιες, ιδεολογίες. Μάλιστα, η κατάσταση αλλάζει συνεχώς, με ολοένα και πιο γρήγορο ρυθμό, εξαιτίας των τεχνολογικών, αλλά και των συνακόλουθων κοινωνικών εξελίξεων. Στις αρχές του 20ού αιώνα, την εποχή που έζησε ο Σίγκμουντ Φρόυντ, αυτό που κυριαρχούσε ήταν οι απαγορεύσεις, όμως στην εποχή μας ασκείται πίεση για όλο και μεγαλύτερη απόλαυση. Ενώ τότε ο περίγυρος περιόριζε τους ανθρώπους, σήμερα τους δίνει ένα φαινομενικά αντίθετο πρόσταγμα: «απόλαυσε»! Μια τέτοια απόλαυση χωρίς μέτρο δεν είναι καθόλου ευχάριστη, ενώ κάποιες φορές μπορεί να αποβεί και μοιραία, όπως για παράδειγμα στην τοξικομανία.

Ποιός είναι, τελικά, ο σκοπός των απαιτήσεων που συνεχώς αυξάνονται;

Διαβάζουμε σε δημοφιλή έντυπα ή ιστοσελίδες: «τα 100 μέρη που ΠΡΕΠΕΙ να δεις πριν πεθάνεις», «όλα όσα ΠΡΕΠΕΙ να έχει κάνει ένας άντρας μέχρι τα 30 του», «οι 10 MUST εμπειρίες μιας εργένισσας». Η κοινωνική πίεση είναι ακόμα μεγαλύτερη στις γυναίκες, οι οποίες καλούνται να είναι πάντοτε όμορφες, να έχουν μια επιτυχημένη καριέρα, αλλά να είναι ταυτόχρονα καλές μητέρες και πρόθυμες σύζυγοι. Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται αποτυχημένοι, ανεπαρκείς, επειδή δεν κατάφεραν να ακολουθήσουν τα όλο και πιο απαιτητικά νέα πρότυπα.

Σαν να μην έφταναν όλα τα παραπάνω, οι απαιτήσεις αυτές είναι συχνά αντικρουόμενες, με αποτέλεσμα να προκαλείται σύγχυση και αίσθημα κενού. Για να το κάνω πιο κατανοητό, ας φανταστούμε έναν χαρακτήρα, τη Μαρία της διπλανής πόρτας (η επιλογή του φύλου δεν είναι τυχαία). Έχουμε ακούσει πολλές φορές να μιλούν για τα θεραπευτικά οφέλη του “shopping therapy”, σε τηλεοπτικά πάνελ, δημοφιλείς εκπομπές και όχι μόνο. Αν όμως η Μαρία κάνει πολλά ψώνια, ακολουθώντας κατά γράμμα αυτά που άκουσε στην τηλεόραση, κινδυνεύει να χαρακτηριστεί από τους «ειδικούς» ως πάσχουσα από διπολική διαταραχή! Το ίδιο ισχύει και με τις προτροπές να είναι ελκυστική και sexy, οι οποίες έχουν μεν πολλαπλασιαστεί στην εποχή του facebook και του instagram, αλλά δεν πρέπει να λαμβάνονται τοις μετρητοίς. Για τον πολύ απλό λόγο ότι αν γίνει λίγο sexy παραπάνω, θα λάβει τον τίτλο της «τσούλας» από πολλούς καλοθελητές...

Η υπερβολική, δυσάρεστη απόλαυση, το αίσθημα αποτυχίας, αλλά και το αίσθημα κενού είναι άμεσες συνέπειες του σύγχρονου τρόπου ζωής. Ολοένα και συχνότερα τους δίνεται το όνομα της «Μείζονος Καταθλιπτικής Διαταραχής», που καλύπτει και ομογενοποιεί τα πάντα, εξαλείφοντας τη διαφορετικότητα της κάθε περίπτωσης και αποφεύγοντας την αναζήτηση των αιτιών. Στο θέμα λοιπόν της «επιδημίας κατάθλιψης» θεωρώ πως οι ψυχίατροι και οι ψυχολόγοι πρέπει να κάνουμε ένα βήμα πίσω. Να δούμε την κατάσταση με ταπεινότητα, εξετάζοντας όλες τις πλευρές, βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές. Να δώσουμε χώρο στους ασθενείς μας να εκφραστούν, να αναπτύξουν τις δυνατότητές τους και, αν είναι δυνατόν μέσα από μια ψυχαναλυτική διαδικασία, να ανακαλύψουν τις αιτίες της δυστυχίας τους, που δεν συνειδητοποιούν ακόμα.

Παραπομπές:

1. who.int

2. Allen, Frances (2014). Η διάσωση του φυσιολογικού/ DSM-5: Το δριμύ κατηγορώ ενός ψυχιάτρου (μετάφραση Αποστολόπουλος Νίκος). Αθήνα: Τραυλός.

3. Freud, Sigmund (1929). Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας (μετάφραση Μυλωνά Νίκη, 2011). Αθήνα: Νίκας.

4. Zizek, Slavoj (2007). Enjoy your symptom! Jacques Lacan in Holywood and out. London: Routledge.

Πηγή:https://www.psychology.gr

	Τι σημαίνει «θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος»;
	Τι σημαίνει «κατοχύρωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος»;
	Ποιοι ασφαλισμένοι έχουν δικαίωμα να αναγνωρίσουν πλασματικούς χρόνους και να τους χρησιμοποιήσουν για συνταξιοδότηση;
	Πότε πρέπει να γίνουν οι αναγνωρίσεις των πλασματικών χρόνων για να κατοχυρωθούν οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης προγενέστερου έτους;
	Είμαι συνταξιούχος, πρώην υπάλληλος ΙΚΑ-ΕΤΑΜ ή ΝΠΔΔ ή δικαιούχου σύνταξης αυτού (π.χ. χήρα, ανήλικο ή σπουδάζον τέκνο ή άγαμη θυγατέρα). Ποια είναι η αρμόδια υπηρεσία να απευθύνω ερώτημα, σχετικά με πάσης φύσεως επιδόματα, που δικαιούμαι (π.χ. επίδομα σπουδών ή αναπηρίας);
	Μητέρα, ασφαλισμένη πριν από την 1/1/1993, με τουλάχιστον 5.500 ημέρες ασφάλισης μέχρι το τέλος του 2010 και παιδί που ενηλικιώθηκε μετά τη συμπλήρωση των 5.500 ημερών, σε ποια ηλικία μπορεί να πάρει πλήρη ή μειωμένη σύνταξη;
	Μητέρα, ασφαλισμένη πριν από την 1/1/1993, με ανήλικο παιδί το 2011 και λιγότερες από 5.500 ημέρες ασφάλισης, μπορεί να αναγνωρίσει πλασματικούς χρόνους και σε ποια ηλικία θα συνταξιοδοτηθεί με τις διατάξεις των μητέρων ανηλίκων;
	Μητέρα, ασφαλισμένη μετά την 1/1/1993, με ανήλικο παιδί το 2011, μπορεί να αναγνωρίσει πλασματικούς χρόνους για να κατοχυρώσει δικαίωμα το 2011 και σε ποια ηλικία θα συνταξιοδοτηθεί;
	Για να χορηγηθεί μειωμένη σύνταξη σε μητέρα ανηλίκου, πρέπει να υπάρχει εργασία την τελευταία πενταετία με 100 ημέρες κάθε χρόνο;
	Το κατώτατο όριο σύνταξης, που δικαιούται μητέρα που θα λάβει σύνταξη μειωμένη από το 50ό μέχρι το 55ο έτος της ηλικίας της, θα καταβληθεί και αυτό μειωμένο;
	Πατέρας, ασφαλισμένος πριν από την 1/1/1993, ο οποίος είχε συμπληρώσει τις 5.500 ημέρες ασφάλισης όταν το τέκνο ήταν ανήλικο, σήμερα είναι χήρος. Δικαιούται σύνταξη ως πατέρας ανηλίκου τέκνου και σε ποια ηλικία;
	Ασφαλισμένος πριν από την 1/1/1993, πατέρας ανήλικου τέκνου, ο οποίος είχε συμπληρώσει 5.500 ημέρες ασφάλισης, μετά το θάνατο της συζύγου του ξαναπαντρεύτηκε και χώρισε. Δικαιούται σύνταξη ως χήρος πατέρας ανηλίκου τέκνου;
	Για να λάβει μειωμένη σύνταξη κάποιος με 10.500 ημέρες ασφάλισης από τις οποίες 7.500 στα βαρέα, πρέπει να εργάζεται τα τελευταία χρόνια και να έχει 100 ημέρες ασφάλισης κάθε χρόνο;
	Ασφαλισμένοι πριν από την 1/1/1993, μητέρα ή χήρος πατέρας ανηλίκου τέκνου, με λιγότερες από 5.500 ημέρες ασφάλισης, μπορούν να αναγνωρίσουν, ως πλασματικό, χρόνο για 2 παιδιά, ώστε να λάβουν σύνταξη με τις διατάξεις των μητέρων ανηλίκων τέκνων;
	Μητέρα ανήλικου τέκνου, το οποίο ενηλικιώνεται μετά την 1/1/2011, με λιγότερες από 5.500 ημέρες ασφάλισης, ποιους πλασματικούς χρόνους μπορεί να αναγνωρίσει για να τις συμπληρώσει;
	Ασφαλισμένος άνδρας πριν από την 1/1/1993, που είχε συμπληρώσει 4.500 ημέρες ασφάλισης και το 60ό έτος της ηλικίας του την 31/12/2012 με συνεχή ασφάλιση τα τελευταία 5 χρόνια, πότε δικαιούται μειωμένη σύνταξη;
	Ασφαλισμένος πριν από την 1/1/1993, που επιθυμεί να κατοχυρώσει τις προϋποθέσεις του έτους 2011 με αναγνώριση πλασματικών χρόνων
	Ασφαλισμένος πριν από την 1/1/1993 που επιθυμεί να κατοχυρώσει τις προϋποθέσεις του έτους 2012 με αναγνώριση πλασματικών χρόνων που αντιστοιχούν σε 60 μήνες, έχει αναγνωρίσει τους 34 μήνες που βρισκόταν εκτός υπηρεσίας ως απολυμένος από ν.π.δ.δ. βάσει των διατάξεων του άρθ. 25 παρ. 7 του ν. 2190/94. Έχει δικαίωμα να αναγνωρίσει επιπλέον πλασματικό χρόνο ασφάλισης των άρθ. 39 & 40 του ν. 3996/2011;
	Ασφαλισμένος πριν από την 1/1/1993, που επιθυμεί να κατοχυρώσει τις προϋποθέσεις του έτους 2011 με αναγνώριση πλασματικών χρόνων που αντιστοιχούν σε 48 μήνες, έχει αναγνωρίσει βάσει των διατάξεων του άρθ. 5 του ν. 1469/84 χρόνο απασχόλησής του στην Αίγυπτο, που αντιστοιχεί σε 1.300 ημέρες ή 52 μήνες. Έχει δικαίωμα να αναγνωρίσει επιπλέον πλασματικό χρόνο ασφάλισης των άρθ. 39 & 40 του ν. 3996/2011;
	Ασφαλισμένος πριν από την 1/1/1993, που επιθυμεί να κατοχυρώσει τις προϋποθέσεις του έτους 2012 με αναγνώριση πλασματικών χρόνων που αντιστοιχούν σε 60 μήνες, έχει αναγνωρίσει χρόνο Δημόσιας Υπηρεσίας που αντιστοιχεί σε 24 μήνες ή 600 ημέρες. Έχει δικαίωμα να αναγνωρίσει επιπλέον πλασματικό χρόνο των άρθ. 39 & 40 του ν. 3996/2011;
	Ασφαλισμένος πριν από την 1/1/1993 που επιθυμεί να κατοχυρώσει τις προϋποθέσεις του έτους 2011 με αναγνώριση πλασματικών χρόνων που αντιστοιχούν σε 48 μήνες, έχει λάβει εφεδρικό επίδομα που αντιστοιχεί σε 150 ημέρες ή 6 μήνες. Έχει δικαίωμα να αναγνωρίσει επιπλέον πλασματικό χρόνο ασφάλισης των άρθ. 39 & 40 του ν. 3996/2011;
	Ασφαλισμένος πριν από την 1/1/1993, που επιθυμεί να κατοχυρώσει τις προϋποθέσεις του έτους 2011 με αναγνώριση πλασματικών χρόνων που αντιστοιχούν σε 48 μήνες, έχει αναγνωρίσει βάσει των διατάξεων του ν. 1539/1985 (χρόνος πολιτικών προσφύγων) 1.300 ημέρες ή 52 μήνες. Έχει δικαίωμα να αναγνωρίσει πλασματικό χρόνο των άρθ. 39 & 40 του ν. 3996/2011 και πόσο;
	Άνδρας, ασφαλισμένος πριν από την 1/1/1993, που συμπλήρωσε 10.000 ημέρες ασφάλισης εντός του έτους 2010, πότε δικαιούται πλήρη σύνταξη και πότε μειωμένη και από ποιο όριο ηλικίας θα υπολογιστεί η μείωση;
	Άνδρας, ασφαλισμένος πριν από την 1/1/1993, που συμπλήρωσε 10.000 ημέρες ασφάλισης εντός του έτους 2011, πότε δικαιούται πλήρη σύνταξη και πότε μειωμένη και από ποιο όριο ηλικίας θα υπολογιστεί η μείωση;
	Ασφαλισμένος πριν από την 1/1/1993, οικοδόμος, που δεν έχει συμπληρώσει τις 4.500 ημέρες ασφάλισης, έχει δικαίωμα να αναγνωρίσει τους πλασματικούς χρόνους των άρθ. 39 και 40 του ν. 3996/2011 προκειμένου να κατοχυρώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα;
	Οι ασφαλισμένοι για πρώτη φορά μετά την 1/1/1993 ποιους πλασματικούς χρόνους έχουν δικαίωμα να αναγνωρίσουν προκειμένου να συνταξιοδοτηθούν;
	Σε περίπτωση θανάτου συνταξιούχου, ποια υπηρεσία του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ πρέπει να ενημερωθεί;
	Με ποιες προϋποθέσεις συνταξιοδοτείται γονέας, σύζυγος ή αδελφός ατόμου με αναπηρία;
	Σε ποια ηλικία δικαιούται ο συνταξιούχος του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ το Ε.Κ.Α.Σ.;
	Τέκνο που λαμβάνει σύνταξη λόγω θανάτου ή ο γονέας του λαμβάνει για αυτό προσαύξηση στη σύνταξή του, συμπλήρωσε το 18ο έτος της ηλικίας του πριν λήξει το σχολικό έτος(30/6). Από πότε δικαιούται επαναχορήγησης της σύνταξης λόγω θανάτου ή της προσαύξησης σε περίπτωση σπουδών του και ποιες σχολές δικαιολογούν αυτές τις παροχές;
	Τέκνο σπουδάζει σε εκπαιδευτήριο μεταλυκειακής μη τυπικής εκπαίδευσης - Κολλέγιο. Δικαιούται ο γονέας του προσαύξηση στη σύνταξή του ή το ίδιο σύνταξη λόγω θανάτου;
	Ασφαλισμένος πριν από την 1/1/1993, οικοδόμος, με περισσότερες από 4.500 ημέρες ασφάλισης, όλες σε οικοδομικές εργασίες, συμπληρώνει το 58ο έτος της ηλικίας του μετά την 1/1/2013. Πότε δικαιούται σύνταξη; Έχει κατοχυρώσει δικαίωμα για σύνταξη με τη συμπλήρωση του 58ου έτους της ηλικίας;
	Ασφαλισμένος πριν από την 1/1/1993, που επιθυμεί να κατοχυρώσει τις προϋποθέσεις του έτους 2011 με αναγνώριση πλασματικών χρόνων που αντιστοιχούν σε 48 μήνες, έχει αναγνωρίσει τους 12 μήνες που μεσολάβησαν από την απόλυσή του από την τ. Ε.Α.Σ. μέχρι την επαναπρόσληψή του στον Ο.Α.Σ.Α., βάσει των διατάξεων του άρθ. 3 παρ.2 του ν. 2366/1995. Έχει δικαίωμα να αναγνωρίσει επιπλέον πλασματικό χρόνο ασφάλισης των άρθ.39 & 40 του ν. 3996/2011;
	Ασφαλισμένος πριν από την 1/1/1993 που επιθυμεί να κατοχυρώσει τις προϋποθέσεις του έτους 2012 με αναγνώριση πλασματικών χρόνων που αντιστοιχούν σε 60 μήνες, έχει αναγνωρίσει τους 34 μήνες που βρισκόταν εκτός υπηρεσίας ως απολυμένος από ν.π.δ.δ. βάσει των διατάξεων του άρθ. 25 παρ. 7 του ν. 2190/94. Έχει δικαίωμα να αναγνωρίσει επιπλέον πλασματικό χρόνο ασφάλισης των άρθ. 39 & 40 του ν. 3996/2011;